Wat deed corona met het CKT?
“In het begin van de coronacrisis zagen we dat bedrijven in de stress schoten. Er waren bedrijven die orders annuleerden of bestellingen die onderweg waren terugstuurden. Er waren ook bedrijven die afscheid namen van hun MVO-managers omdat ze even andere prioriteiten hadden. Natuurlijk hadden bedrijven het moeilijk, maar hier in Nederland hebben we een overheid die met hulppakketten klaar staat. In landen als Bangladesh en India is dat toch anders. Fabrieken gingen dicht en voor vele productiearbeiders betekende dat meteen: geen inkomen. In zo’n situatie komt het erop aan om als bedrijf je verantwoordelijkheid te nemen voor de internationale keten en samen met leveranciers te kijken wat je voor die fabrieken en arbeiders kunt betekenen. Daar heeft het CKT alle bedrijven ook toe opgeroepen.”

Hielp het om samen met andere organisaties als de Ethical Trading Initiative, amfori BSCI, Fair Wear en Solidaridad verklaringen uit te brengen? 
“Het CKT is een Nederlands initiatief met beperkte reikwijdte, daarom is het belangrijk om samen met internationale partners op te trekken. Gezamenlijk hebben we bedrijven opgeroepen om alles te doen wat in hun vermogen lag om de veiligheid en gezondheid van productiearbeiders te bevorderen en om te zorgen dat mensen een inkomen bleven houden. Wij kunnen als CKT de internationale kleding- en textielsector niet in ons eentje veranderen, we kunnen wel helpen een beweging op gang te brengen. Vanuit het buitenland wordt er wel degelijk naar het CKT en de andere internationale MVO-convenanten gekeken. We zijn een klein land, maar hebben best veel invloed.” 

Wat zijn de lessen die de coronacrisis heeft opgeleverd?
“Het coronavirus was een testcase. Principes zijn er niet alleen voor goede tijden. In de slechte tijden komt het er nog meer op aan. Na de eerste schrikreactie realiseerde bedrijven zich dat het convenant juist in coronatijd iets van hen vraagt. Daarover zijn we met z’n allen in gesprek gegaan. Bedrijven beseften dat ze juist nu het verschil konden maken voor hun internationale keten. De kunst is om elkaar in crisistijd vast te houden, want daarmee vergroot je de kans dat je het samen overleeft.” 

Wat zijn de ervaringen van de klachten- en geschillencommissie van het CKT?
“We hebben inmiddels twee geschillen en een klacht behandeld en zijn met een tweede klacht bezig. Dat laat wel zien dat het klachtenmechanisme in dit convenant functioneert, zowel naar binnen als naar buiten. Intern zien wij erop toe dat leden voldoen aan hun verplichtingen. Als het secretariaat en een bedrijf van mening verschillen over de vraag of een bedrijf wel of niet voldoende inspanningen pleegt, is er sprake van een geschil dat aan de KGC kan worden voorgelegd. Daarnaast is de KGC er voor klachten van buiten. Mensen die zich benadeeld voelen door een lid van het convenant kunnen een klacht indienen of een organisatie vragen om dat namens hen te doen. De KGC bestaat uit drie leden: een expertlid vanuit de sector, een expertlid vanuit de ngo’s en een jurist als onafhankelijk voorzitter. Die laatste ben ik. De uitspraken die wij als KGC doen, zijn gebaseerd op de OESO-richtlijnen voor due diligence én zijn bindend.”

Welke lessen hebben jullie als KGC de afgelopen jaren geleerd?
“We zijn zoekend hoe we het klachtenmechanisme nog beter kunnen laten werken. En dan niet alleen voor het CKT, maar ook voor het mogelijke vervolg hierop, en ook voor andere convenanten. We moeten voorkomen dat elk convenant het wiel opnieuw gaat uitvinden op het gebied van klachten en geschillen. Een mogelijke optie is een overkoepelende commissie waar alle klachten en geschillen binnenkomen, die vervolgens via een vaste procedure worden behandeld. Natuurlijk moet elke klacht door een expert uit de betreffende sector worden bekeken, maar door verbinding te leggen tussen convenanten kunnen we ervoor zorgen dat vragen en problemen op dezelfde manier worden opgelost. Op die manier benutten we de kennis en ervaring die met klachten en geschillen wordt opgedaan. Een overkoepelend klachtenmechanisme is ook beter voor de bekendheid en toegankelijkheid. Het is ontzettend belangrijk dat mensen weten voor welke klachten ze bij de KGC kunnen aankloppen, waar ze precies moeten zijn en hoe de procedure werkt. Ook op dat punt is er nog veel te verbeteren.”

Hoe maak je een klachtenmechanisme beter toegankelijk? 
“Bijvoorbeeld door samen te werken met ngo’s in een land of regio. Denk aan het Bangladesh Akkoord, Fair Wear of ACT. Die organisaties kunnen ter plaatse onderzoeken wat er speelt. Wellicht ook door samen te werken met werknemerscomités in fabrieken. Een werknemer meldt een klacht dan eerst aan een ngo of werknemerscomité. Zij proberen de klacht door bemiddeling op te lossen. Als dat niet of slechts gedeeltelijk lukt, wordt de klacht doorgeleid naar de klachten- en geschillencommissie in Nederland. Die kijkt met een meer juridische blik naar de klacht en komt met een bindende uitspraak.”

Hoe gezaghebbend zijn de uitspraken van de KGC?
“Het heeft tijd nodig om als KGC een gezaghebbende positie op te bouwen, dat was ook zo met de Nationale Contactpunten (NCP’s) gekoppeld aan de OESO-richtlijnen. Die NCP’s zijn inmiddels actief in de meeste OESO-landen en wisselen kennis en ervaring uit. Een uitspraak van een NCP kan grote consequenties hebben voor bedrijven. Niet alleen qua reputatie, maar in Nederland ook in praktische zin, zoals via uitsluiting van handelsmissies.” 

De KGC heft zichzelf dus niet op als de convenantsperiode voorbij is? 
“Laten we hopen dat het CKT een vervolg krijgt en dat de ervaringen die zijn opgedaan met het klachtenmechanisme voor dat vervolg worden benut. Het klachtenmechanisme draagt, denk ik bij aan de effectiviteit van een convenant. Dit bleek ook uit de evaluatie van de convenanten die het KIT heeft uitgevoerd.”  

Hoe reageerde de Bijenkorf op het uitbreken van de coronapandemie?
“Onze eerste actie was er vooral op gericht om de schade te beperken. Denk aan het verlagen van de voorraad door orders (deels) te annuleren en het terugdringen van kosten. Maar daarna zagen we ook wat de impact van deze pandemie was op de hele keten. We beseften dat de zwaarste gevolgen niet bij ons liggen, maar in de hoog-risicolanden waar geen sociaal vangnet is voor werknemers.”

Kun je in een crisistijd wel aandacht besteden aan due diligence? 
“Juist in een crisistijd is het belangrijk om verantwoordelijkheid te nemen voor je internationale keten, om de meest cruciale risico’s te adresseren en te minimaliseren. Dat is de kern van MVO. Onze waarden zijn: passie voor de klant, openstaan voor verandering, verantwoordelijkheid nemen, elk individu respecteren, continu vernieuwend zijn, samenwerken en duurzaam handelen. Die waarden zijn niet slechts woorden, ze geven weer hoe wij denken en handelen.

Ons eigen label, de Bijenkorf Home, is met een omzetaandeel van minder dan 1% weliswaar klein, maar we hebben op deze productie wel directe invloed. Wij kennen onze fabrieken en hebben sinds het begin van de pandemie nauw contact met hen. Bij onze merken ligt dit anders: wij kopen collecties in, maar hebben geen direct contact met de fabrieken. Om de gevolgen van de crisis toch ook zo klein mogelijk te houden voor de merken en hun ketens, stemmen wij maatregelen met hen af en kijken we kritisch naar onze eigen besluitvorming en inkooppraktijken.”

Heeft het CKT-webinar over inkooppraktijken daarbij geholpen?
“Het belang van het vastleggen van inkooppraktijken is mede door het CKT hoger op onze agenda komen te staan. Na de eerste schok van de pandemie hebben wij als directie samen met het duurzaamheidsteam een crisisprotocol opgesteld. In dit protocol voor intern gebruik staat hoe wij handelen tijdens een crisis, wat mogelijke risico’s zijn – met name in de toeleveringsketen, en hoe wij hier zoveel mogelijk rekening mee houden om de negatieve impact te minimaliseren. Het annuleren van orders is een allerlaatste redmiddel. Na het opstellen van het crisisprotocol hebben wij ook meteen onze algemene inkooppraktijken in een beleid vastgelegd. We hebben onze inkooporganisatie hierover geïnformeerd en op getraind.”

Jullie hebben zelfs KPI’s op het gebied van duurzaamheid?
“Duurzaamheid staat centraal in onze missie en strategie en is verweven in al onze werkzaamheden. We hebben voor de hele organisatie meerdere kpi’s vastgesteld op het gebied van duurzaamheid. Voor het inkoopteam is dit bijvoorbeeld de verdubbeling van de omzet van duurzamere producten, het verbeteren van de kennis en bekendheid bij klanten over duurzaamheid en het verbeteren van de vindbaarheid van onze duurzamere producten. Onze inkopers worden getraind op duurzaam handelen, maar wij vinden het belangrijk dat de hele organisatie dit draagt en dat iedereen is aangesloten bij het duurzaam opereren binnen de Bijenkorf.”

“Industrie- en multi-stakeholderinitiatieven zijn van groot belang, omdat ze bedrijven helpen bij het uitvoeren van due diligence, met als doel verantwoorde wereldwijde toeleveringsketens te realiseren. Een gebrek aan coherentie, consistentie en afstemming van deze initiatieven met internationale normen veroorzaakt echter ook inefficiëntie en extra kosten en ondermijnt de potentiële positieve effecten van initiatieven. Daarom heeft de OESO in 2018 een tool ontwikkeld om initiatieven te kunnen beoordelen op de afstemming en implementatie van de OESO-kledingrichtlijnen.

In de pilotfase heeft de OESO een aantal initiatieven beoordeeld die voldeden aan enkele belangrijke criteria. De initiatieven ondersteunen een groot aantal bedrijven bij hun due diligence en zijn bereid om samen met de OESO lessen te trekken uit de beoordeling. De OESO zelf wilde leren hoe de toepasbaarheid van de tool bij verschillende soorten initiatieven kon worden vergroot. Eén van de initiatieven die in 2019/2020 zijn beoordeeld, was het Nederlandse Convenant voor Duurzame Kleding en Textiel (CKT). De beoordeling bracht zowel sterke punten als lacunes in de afstemming van het convenant aan het licht, zowel qua normen als qua uitvoering. Deze worden gedetailleerd beschreven in het OESO Alignement Assessment rapport.

De OESO-beoordeling vond plaats op afstand van de bedrijven en hun werknemers. Maar we hopen dat als initiatieven de bevindingen integreren in hun overeenkomst en vertalen naar eisen waaraan aangesloten bedrijven moeten voldoen, dit veel effectievere due diligence mogelijk maakt. Dit zou impact moeten hebben op verschillende niveaus: meer consistentie en overeenkomsten in verwachtingen van leveranciers, minder dubbele of niet te beantwoorden verzoeken en meer aandacht voor de hefboomfunctie van betere IMV0-praktijken. Het uiteindelijke resultaat is meer betrokkenheid van belanghebbenden in de keten, meer aandacht voor genderoverwegingen en effectievere herstelmechanismen. Veel beleidsmakers zijn eveneens erg geïnteresseerd in de OESO Alignment Assessments, vanuit hun streven om due diligence-wetgeving te ontwerpen die de wereldwijde IMVO-normen en bestaande best practices weerspiegelt.”