Tegelijkertijd loopt er een eindevaluatie van het convenant en worden lessen getrokken met het oog op de toekomst. Ook is een commissie bezig te onderzoeken hoe alles wat binnen dit convenant is opgebouwd nog lang van nut kan blijven. Denk aan de assessment-tool, de risicomatrix en het Local Expert Network. De commissie onderzoekt ook hoe de samenwerking na het convenant kan worden voortgezet, zij het in andere, mogelijk flexibeler vormen. 

Het convenant werkt door. De focus lag op vier actielijnen: due diligence support, impactprojecten, toegang tot herstel en kennissessies. Daarmee is het verschil gemaakt. Alle actielijnen hebben veel energie en resultaten opgeleverd. Het IMVO-bewustzijn binnen de voedingsmiddelensector is enorm verdiept. Dat is belangrijk met het oog op de Europese en nationale IMVO-wetgeving die eraan komt. Het convenant heeft bedrijven geholpen zich daarop voor te bereiden. 

De kennissessies zorgden voor ontmoeting en verbinding. Ontmoetingen tussen bedrijven en maatschappelijke organisaties, bijvoorbeeld tijdens de Due Diligence Roadshow, leidden tot concrete projecten in de ketens van kurkuma en Arabische gom. Verbindingen tussen bedrijven, vakbonden en maatschappelijke organisaties vergrootten de bereidheid om risico’s gezamenlijk aan te pakken en ketens duurzamer, humaner en eerlijker te maken. Zo slaagden we erin om samen met alle betrokkenen een Due Diligence Framework for Action te ontwikkelen voor de cashewketen. En beschouw de cashewketen dan als prototype, want in principe kan het framework voor alle ketens worden ingezet, omdat het de juiste stappen in de juiste volgorde zet.

Een voorbeeld is ook het tomatenproject, gericht op de aanpak van ernstige risico’s in de productieketen van ingeblikte tomaten in Zuid-Italië. Voor de FNV gingen de verbeteringen niet snel genoeg. Met de finish in zicht stapte de vakbond uit het convenant. Maar CBL, de supermarkten, FNLI en het ministerie van Buitenlandse Zaken zijn vastbesloten om de actieplannen uit te voeren en de misstanden rond arbeidsmigranten in de groente- en fruitteelt in Europa aan te pakken en te agenderen. Uiteindelijk gaat het om de naleving van wetten, regels en mensenrechtenverdragen. Instant-oplossingen zijn er niet. Het vergt een lange adem om systemen te veranderen. 

De actielijn toegang tot herstel bleek een complex vraagstuk dat in alle sectoren speelt en een sector-overstijgende aanpak vraagt. Met een pilot in de voedingsmiddelensector willen we lessen trekken als input voor een bredere discussie over toegang tot herstel. Dit lijkt te lukken in de vorm van een klachtenmechanisme in de rijstketen in India. Wellicht helpt deze pilot bij het vinden van antwoorden op prangende vragen als: hoe zorgen we ervoor dat gedupeerden op of rond productielocaties genoegdoening krijgen en waar of bij wie moeten zij zijn? 

Hoeveel er de afgelopen jaren ook is bereikt, er blijft vooral nog heel veel werk te doen. Het glas is halfvol. Het convenant heeft de basis gelegd, waardoor bedrijven on the ground met due diligence aan de slag kunnen. De IMVO-wetgeving zal daarbij een extra stimulans zijn. Een van de belangrijkste lessen die de convenanten hebben opgeleverd, is dat alle partijen een rol te vervullen hebben in de verduurzaming van ketens. Convenantspartijen zijn al in gesprek over een vervolg na 2023. Daarnaast maakt het kabinet zich sterk voor IMVO-regels op Nationaal en Europees niveau. Verduurzamen is samenwerken.

Ewald Wermuth,

Voorzitter IMVO Convenant Voedingsmiddelen